Bu yazıda cevap bulabileceğiniz sorular: Cephe giydirme işinden beklenti nedir? Giydirme cephe çeşitleri nelerdir? Cephe sistemi üretim aşamaları nelerdir? Giydirme cepheler için hangi testler uygulanır? Giydirme cephe ile ilgili yürürlükteki TSE standartları nelerdir?

Giydirme Cephe nedir?

cephe giydirmeGiydirme cephe bir binanın toprak üstündeki düz çatı haricindeki tüm dış yüzeyidir. Toprak üstündeki dış duvar sistemi, pencere, kapı, balkon, parapet duvarları vb. hepsi cepheyi oluşturan parçalardır. Giydirme cephe sistemi, rüzgar ile deprem gibi yatay ve düşey yükler ve kendi ağırlığından başka yük taşımayan yapı elemanıdır.

(15°den fazla eğim olduğunda ışıklık sistemi olarak adlandırılır.)

Giydirme cephe kendi içinde ağır asma giydirme cephe ve hafif asma giydirme cephe olarak ikiye ayrılır. Buna göre, ağırlığı 100 kg/m²’den büyük, beton esaslı panellerden (beton, hafif beton, gaz beton) oluşan sistemlere Ağır Asma Giydirme Cephe, ağırlığı 100 kg/m²’den küçük panellerden oluşan sisteme ise Hafif Asma Giydirme Cephe denir. Giydirme cephe terimi genelde “hafif asma giydirme cephe”, diğer adıyla “perde duvar” (ingilizce Curtain Wall) terimi yerine kullanılır.

Giydirme cephe, cam panellerden oluşan şeffaf, vizyon kısım ile opak (örneğin kompozit panel) veya cam panellerden oluşan spandrel denen, görüşe izin vermeyen, parapet bölgesi kısmı olarak 2 kısımdan meydana gelir.

Hafif asma cephelerin dünyadaki ilk örnekleri Amerika’da 19. yüzyılda görülmüştür.  Günümüzde ise yüksek katlı binaların birçoğunda giydirme cephe uygulamalarını görmekteyiz.

Giydirme Cephe hangi beklentileri karşılamalıdır?

Maliyet: Cephe giydirme için ilk yatırım maliyeti önemlidir.
Estetik: İddialı mimari görünüm, görsel beklentilerin gerçekleştirilmesi, konsept, tasarım
Performans: İklimsel konfor, enerji tasarrufu, gün ışığından faydalanma, havalandırma, yoğuşma kontrolü, akustik – ses geçirimsizlik
Mühendislik: Rüzgar yükü ve deprem yükü hesaplarının yapılması
Kalite Kontrol: Montaj süresince detayların öngörüldüğü şekilde çözüldüğünü denetlemek
Dayanıklılık: Binanın yaşamı boyunca cephenin de özellikleri koruması

Cephe giydirme binaların toplam kaba yapı maliyetlerinin yüzde 30 ila 40’ını oluşturur. Toplam inşaat maliyetlerinin de yaklaşık %20’sini cephe giydirme oluşturur diyebiliriz.

Giydirme Cephe çeşitleri nelerdir?

Türkiye’deki alüminyum ekstrüzyon firmalarının birçoğu kendi giydirme cephe sistemlerine sahiptir. Bu sistemler çoğunlukla çubuk sistemdir. Bu sistemde mulyon ve transomlar ile önce çerçeve oluşturulur. Daha sonra:

  • Kapaklı Cephe ise yalıtımlı cam, çerçevedeki fitilin üzerine yerleştirilir ve önce kapak altı baskı sonra da kapak profili ile sabitlenir.
  • Silikon Cephe ise cama bondingle yapıştırılmış alüminyum kaset profili cama hem bir çerçeve teşkil eder hem de mulyon ve transomlara dışarıdan görünmeyecek şekilde tutturulmaya izin verir.
  • Entegre Cephe yada Ekonomik Cephe denilen başka bir yöntem de yalıtımlı cam çıtalarında bulunan bir oluk vasıtasıyla camın tutturulması prensibine dayanır.

Türkiye’deki ekstrüzyon firmalarının bu sistemleri ihtiyacın çoğuna çözüm olur.

Panel cephe sisteminde mulyon ve transomlardan oluşan bir çerçeveye sahada montaj gerçekleşmez. Bu sistemde herşey atölyede yapılır ve dolayısıyla daha kontrollü bir prosestir. Sahada yapılacak işi azaltır. Dolayısı ile yüksek binalarda, büyük projelerde bu yöntem daha çok tercih edilmektedir.

Cepheler sistem tipine göre
  • Kaplamalı Cephe Sistemi
  • Çubuk Sistem – Panel Sistem (Panel Cephe)
  • Ön yapımlı ön dökümlü beton panel sistem
  • Cam cephe sistemi (spider cephe)
Transparanlık durumuna göre
  • Opak
  • Boşluklu opak
  • Saydam (Yarı Saydam)
Yük taşıma durumuna göre
  • Yük taşıyan
  • Yük taşımayan
  • Dolgu Cephe
  • Giydirme Cephe
Katman sayısına göre
  • Tek katmanlı
  • Birden fazla katmanlı
Taşıyıcı sistem yük aktarımına göre
  • Birincil taşıyıcı sistem-bina taşıyıcı sistemi
  • İkincil taşıyıcı sistem

Kabuk sayısına göre

  • Tek kabuklu (Tek cidarlı)
  • Çift kabuklu (Çift cidarlı)

Giydirme cephe üretim aşamaları nelerdir?

1- Proje
İlk aşama proje aşamasıdır. Bu aşamada tasarıma karar verilir. Tasarım aşaması bir anlamda performans gereksinimlerinin de belirlenmesi demektir. Bazı performans kriterlerinde minimum gereksinimler binanın konumuna bağlı olarak doğal olarak ortaya çıkmakla birlikte bazı performans kriterleri de beklentiler ve istekler doğrultusunda şekillenecektir. Gerekirse projeye özel çözümler geliştirilir. Mimari ve fonksiyonel gereksinimleri karşılayacak, statik ve performans açıdan özel talep ve zorunlu standartların tümünü karşılayacak bir proje hazırlanır.

2- Test
Yukarıda da değinildiği gibi, giydirme cephelerin, standartların istediği minimum gereksinimleri karşılamanın yanında projeye özel istekleri de karşılaması beklenir. Tüm bu performans kriterlerinin uygunluğu da testler aracılığıyla sınanır.

Avrupa normunda giydirme cephe mamul standardı EN 13830 yürürlükteki standarttır. Ülkemizde de TS EN 13830 olarak yürürlüktedir ve uyulması gerekmektedir. EN 13830’a uymak koşulu ile giydirme cephelerin, daha zorlayıcı performans kriterlerine uymaları istenebilir. Bu konuda özel istekler olabileceği gibi CWCT, ASTM ve AAMA gibi standartlar da dikkate alınabilir.

CWCT: Center for Window and Cladding Technology
ASTM: American Society for Testing and Materials International
AAMA: American Architectural Manufacturers Association

CWCT standartları asıl olarak İngiltere’de bina kabuğu testlerinin yapılması niyetiyle doğmuştur.
ASTM ve AAMA standartları ise asıl olarak ABD’de uygulanmak üzere çıkmıştır. Ancak başka ülkeler de bu detaylı standartları az yada çok benimsemişlerdir.

2005 yılında CWCT standardı, Avrupa Normu EN 13830’daki gereklilikleri kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Dolayısıyla CWCT gereklilikleri en azından EN 13830 kriterlerini sağlamakta hatta bazı gereklilikleri ile daha sıkı olmaktadır.

CWCT ve ASTM&AAMA arasında ise farklılıklar ayrı bir yazı konusu olacak kadar çoktur. CWCT testlerinin meşakkatli olduğunu söyleyebiliriz. Ancak amerikan standardında ise CWCT’de zorunlu olmayan sismik test olduğunu söyleyebiliriz.

EN 13830 Giydirme Cephe Mamul Standardına göre test aşamaları sırası ile hava geçirgenlik, su sızdırmazlık, tasarım (dizayn) yükü değerlerine göre rüzgar yüküne karşı direnç ve ardından rüzgar yükü testinde dizayn yüküne maruz kalan cephenin kalıcı değişim göstermediğinden emin olmak üzere hava geçirgenliği ve su sızdırmazlığı testlerinin tekrar edilmesi ve ilk sağladığı değerleri tekrar edebilme yeteneğinin incelenmesi şeklinde olur. Müşteri eğer isterse EN 13050 standardına göre dinamik rüzgar basıncı etkisi altında su sızdırmazlık testi de yapılabilir.

Giydirme cephelerin yerine getirmesini istediğimiz diğer kriterler ve buna göre yapılabilecek testler: Dinamik basınç altında su sızdırmazlık, hortum testi, statik sismik hareket testi, darbe testi, ısıl geçirgenlik, yoğuşma sonucunda oluşacak suyun tahliyesi (kondensasyon), akustik (ses geçirimi), yangın dayanımı testi vb. olarak sayılabilir. Testler yerine göre labaratuvar ve saha testleri olabilir.

Şahsen, performans kriterlerinin belirlenmesinde iyi bir cephe danışmanlık firması ile çalışılmasının doğru olduğunu düşünüyorum.

Türkiye’de giydirme cephe testleri yaptırılabilecek kurumlar:
FTI – Facade Testing Institute

3- İmalat
Testlerin ardından imalat aşamasına gelir.

Giydirme cephe ile ilgili TSE’nin yürürlükte olan standartlar

TS EN 13830 : 23.10.2015
Giydirme cepheler – Mamul standardı

TS EN ISO 12631 : 10.04.2013
Giydirme cephenin ısıl performansı – Isıl geçirgenliğin hesaplanması

TS EN 13116 : 12.04.2004
Giydirme cepheler – Rüzgâr yüküne dayanım – Performans şartları

TS EN 13050 : 31.01.2012
Giydirme cepheler – Su sızdırmazlık – Dinamik hava basıncı ve su püskürtme etkisi altında lâboratuvar deneyi

TS EN 13051 : 27.12.2004
Giydirme cepheler – Su sızdırmazlığı – Yerinde deney

TS EN 12155 : 10.03.2005
Giydirme cepheler – Su sızdırmazlık – statik basınç altında lâboratuvar deneyi

TS EN 12152 : 27.12.2004
Giydirme cepheler – Hava geçirgenliği – Performans gerekleri ve sınıflandırma

TS EN 12153 : 30.11.2006
Giydirme cepheler – Hava geçirgenliği – Deney metodu

TS EN 12154 : 15.04.2004
Giydirme cepheler – Su sızdırmazlık – Performans şartları ve sınıflandırma

TS 6007 EN 949 : 22.11.2001
Pencereler ve giydirme cepheler, kapılar, güneşlikler ve pancurlar- Kapılarda yumuşak ve ağır cisim ile çarpma dayanımının tayini

TS EN 1364-3 : 29.04.2014
Taşıyıcı olmayan elemanlar için yangına dayanıklılık deneyleri – Bölüm 3: Giydirme cephe – Tam kurulum (tüm donanım)

TS EN 1364-4 : 29.04.2014
Yük taşımayan elemanların yangına direnç deneyleri – Bölüm 4: Giydirme cepheler – Bölüm konfigürasyonu

TS EN 13119 : 09.12.2016
Giydirme cepheler – Terimler ve tarifleri

TS EN 12365-1 : 28.01.2004
Bina donanımı – Kapılar, pencereler, panjurlar ve giydirme cepheler için contalar ve yalıtım şeritleri – Bölüm 1: Performans gerekleri ve sınıflandırma

TS EN 16758 : 09.12.2016
Giydirme cepheler – Kesme etkisine maruz bağlantıların dayanımın tayini – Deney yöntemi ve gerekleri

TS EN 1627 : 14.06.2012
Yayalar için kapı takımları, pencereler, giydirme cepheler, korkuluklar ve panjurlar – Hırsıza dirençli – Kurallar ve sınıflandırma

TS EN 1628+A1 : 24.03.2016
Yayalar için kapı takımları, pencereler, giydirme cepheler, korkuluklar ve panjurlar – Hırsıza dirençli – Statik yükleme altında direncin belirlenmesi için deney yöntemi

TS EN 1629+A1 : 24.03.2016
Yayalar için kapı takımları, pencereler, giydirme cepheler, korkuluklar ve panjurlar – Hırsıza dirençli – Dinamik yükleme altında direncin belirlenmesi için deney yöntemi

TS EN 1630+A1 : 24.03.2016
Yayalar için kapı takımları, pencereler, giydirme cepheler, korkuluklar ve panjurlar – Hırsıza dirençli – Manuel hırsızlık girişimine karşı direncin belirlenmesi için deney yöntemi

TS EN 14019 : 09.12.2016
Giydirme cepheler – Çarpmaya direnç – Performans gerekleri

TS EN 16508 : 24.03.2016
Geçici iş ekipmanları- Giydirme cepheleri-Performans gerekleri ve genel tasarım