Pencere ve Kapı Açılım Şekilleri

Pencere açılım şekilleri (diğer ifadeyle: açılım çeşitleri, açılım seçenekleri, açılış tipleri) nelerdir? görselleri ve ingilizce karşılıklarıyla bu sayfada bütün pencere ve kapı açılım şekillerini bulacağız. Ayrıca sayfanın sonunda pencere şekilleri incelenebilir.

Pencere ve kapıların açılım tipleri (açılım şekilleri) elemanın binadaki konumuna ve kullanıcı isteklerine göre belirlenir. Sayfaya farklı pencere ve kapı açılım şekilleri ve bunları gerçekleştirmeye yönelik özel aksesuarları konusunda katkıda bulunabilirsiniz.

PENCERE AÇILIM ŞEKİLLERİ

SABİT PENCERE

ingilizcesi: Fixed Window

Açılamayan çerçeve, sabit çerçeve. Açılır pencerelerin yanında, arasında, üstünde ve havalandırma gerektirmeyen yerlerde tek başına kullanılabilir.

sabit pencere

DÜŞEY KENAR EKSENLİ

İçe Açılır Tek Eksenli (Kanatlı) Pencere veya Kapı

ingilizcesi: Casement (Turn, Side Hung) Window or Door

İçe açılır yada istendiğinde dışa açılır olarak üretilebilir. Dışa açılır alüminyum pencereleri oluşturan alüminyum profiller farklı olur. Dolayısıyla içe açılım / dışa açılım seçimi önceden yapılmalıdır. Tek eksenli pencerelerde menteşelerin hareketi sağladığı pivot eksen 2 yan kenardan biridir. Çift kanat pencereler de kanatlı pencereler grubuna dahil edilir. Vasistas (ve ters vasistas) pencereler de tek eksenli olsalar da genelde farklı amaçlarla kullanıldıklarından tek eksenli pencereler grubunda sınıflandırılmazlar.

 tek eksenli pencere

Dışa Açılır Tek Eksenli (Kanatlı) Pencere veya Kapı

Dışa açılır pencere

Çift Açılım (Çift eksenli) Pencere

ingilizcesi: Tilt and Turn Window

Çift açılım mekanizmalı aksesuar sayesinde hem yan kenar ekseninde hem de kolu yukarı çevirerek aşağıya çekildiğinde alt kenar ekseninde açılabilen pencere türü.

Özellikle Almanya’da çok popüler bir açılım türüdür. Yanında bir sabit pencereyle yada çift kanat bir pencerenin ilk açılan kanadında yada başka şekillerde kombine edilerek kullanılabilir.

çift açılım pencere

Çift Kanat Pencere ve Kapı

ingilizcesi: Double Casement Window, 2-leaf side-hung

Çift kanat pencerelerde 2 kanat da açılabilir. 2 kanat da açıldığında ortada kayıt görmezsiniz. Çünkü 1 kanat diğer kanadın üzerine kapanır. Bu tip pencerelerde genelde 1 kanat çift açılım olur, yani vasistas olarak da açılabilir. Hal böyle ise ilk hangi kanat açılabiliyor ise o kanat çift açılım olur, diğeri ilk kanat açıldıktan sonra ya 2. bir kol yada mandal yardımı ile 2. kanat da istendiğinde açılır. Çift açılım olan kanadın, diğer bir deyişle ilk açılacak kanadın, sağda mı solda mı olduğuna siz karar verirsiniz.

çift kanat pencere

Çift Kanat Çift Açılım Pencere

ingilizcesi: tilt-turn frame, 2 leaf window

Çift kanat pencerelerde ilk açılan kanat sıklıklıkla çift açılım olur. İlk kanat açıkken ikinci kanadın vasistas açılması mantıklı olmadığı için sadece ilk kanadın çift açılım olması söz konusudur.

çift kanat çift açılım pencere

Not: Ortakayıt olan yani 2 kanat arasında açıldığında görebildiğiniz bir dikme olduğu durumlarda pencere çift kanat açılım olarak isimlendirilmez. Daha çok 2 adet kanatlı pencere olarak nitelendirilir. Böyle olduğu durumda 2 kanadın da çift açılım mekanizması kullanarak çift açılımı sağlanabilir.

Gizli Kanat Pencere

ingilizcesi: Concealed Opening

Gizli kanat pencerelerde kasa profili, kanatta camı tutan tırnağı gizler ve dışarıdan bakıldığında kanat profili görünmediği için açılır bir pencere olduğu anlaşılmaz. Burada gizliden anlaşılan kapalı konumda belli olmayışıdır. İçe açılır tek eksenli pencerelerin yanında çift açılım pencereler de gizli kanat yapılabilir.

YATAY KENAR EKSENLİ

Vasistas Açılım Pencere

ingilizcesi: Tilt (Bottom Hung) Window

Vasistas pencereler uygulamada daha çok tek başlarına değil, çift açılım pencereler olarak karşımıza çıkarlar. Bir diğer yaygın uygulaması ise pencerelerin üstlerinde ufak havalandırma pencereleri olarak yer almalarıdır.

Vasistas pencerede eksen alt kenardır. Havalandırma ve güvenlik amaçlı olarak genelde içe açılır olarak kullanılır. Yağmuru içeri alabileceği için dışarı açılır uygulanmazlar. Çift açılım pencereler “vasistas da açılabilen (kanatlı) pencereler” diye açıklanır. Ancak bir pencere pek tabi sadece vasistas açılır da olabilir. Vasistas kelimesinin Türkçe’de pencere jargonuna nereden geldiğini öğrenmek için aşağıda mavi renkte yazdığım ek bilgiyi okuyabilirsiniz.

Yüksek Vasistas Açılım

ingilizcesi: Hopper Window

Vasistas pencere yüksekte olduğunda elin yetiştiği seviyeden açıp kapayabilmek için hareketi aşağıya aktaran bir uzantı aksesuarı olur ve bu tip açılımlar bu yüzden yüksek vasistas olarak isimlendirilir.

yüksek vasistas pencere
yüksek vasistas pencere

Vasistas açılım adı nereden gelir?

Vasistas sözcüğü Almanca “Was ist das?” cümlesininin Fransızca’ya “vasistas” olarak değişerek ve bir pencere çeşidini tarif etmek üzere girmesidir. Dolayısı ile Almanca bir kelime gibi görünse de dilimize Almanca’dan değil Fransızca’dan gelmiştir. Fransızlar Alman evlerinde kapıların göz hizasında açılmış pencerelere bu ismi vermişlerdir. Sebebi de oradan geleni görüp “Was ist das?” diye seslenilmesidir. Yani işin ilginci ne Almanlar ne de Fransızlar “vasistas” kelimesini bizim kullandığımız anlamda kullanmamışlardır. İlk kez 1776 yılında Fransızca’da rastlanan bu sözcük yandaki, o zaman genelde Alman evlerinde olan, kapıya açılan küçük pencere çeşidini anlatmakta kullanılmıştır.Şu an fransızcada bu kelime çatı ile aynı hizadaki çatı pencerelerini ve kapı ve pencerelerin üstündeki yada yanındaki havalandırma pencerelerini anlatmak için kullanılıyor. İngilizcede “transom” olarak adlandırılıyor bu tür kapı üstündeki havalandırma sağlayan pencereler. Bize de fransızcadan “vasistas” kelimesinin bu anlamı ile geldiğini, biraz değişerek alt kenar eksenli açılırları anlatmada kullanıldığını görüyoruz.

vasistas açılım
was ist das?

Ters Vasistas Açılım Pencere

ingilizcesi: Top Hung Opening Window

Ters Vasistas Dışa Açılır Pencere

ingilizcesi: Top Hung Outward Opening Window

Ters vasistas pencerede eksen üst kenardır. Ters vasistas pencereler dışa açılmak zorunda değildir ancak uygulamada içe açılım olmaları pek istenmez. Dolayısıyla aslında ters vasistas pencerelere dışa açılır ters vasistas pencereler olarak bakabiliriz. Makaslı cephe açılır pencereleri bu tipte pencerelerdir. Sadece dışarıdan temizlenebilir.

Güneşlik Penceresi

ingilizcesi: Awning (tente, güneşlik anlamına gelir awning kelime anlamı olarak)

Bu pencereler hafif yağmur olan şartlarda dahi açık kalabilmeye uygun oldukları için tercih edilebilirler.<

güneşlik penceresi
güneşlik penceresi

Üstten Dönel Çatı Penceresi

ingilizcesi: Top Hung Roof Window (MOE: Means Of Escape)

Çatılarda kullanılan bir tür ters vasistas pencere. Türkçesi çok karşımıza çıkmaz ama ingilizcesi yurtdışında tercih edilen bir pencere türü olması itibari ile sık sık kullanılır.

Ters Vasistas ve vasistas pencereler de aslında kenardan menteşelidir ve kanatlı pencere olarak isimlendirilebilir. Ancak “kanatlı pencere” (ing. casement window) daha çok yandan menteşeli pencereleri tanımlamak için kullanılır.

Yandan menteşeli pencereleri tanımlamada yine ingilizce “side hung window” tabiri de kullanılır. Alttan menteşeli olduğunda “bottom hung window” yada üstten menteşeli olduğunda “top hung window” tabiri de kullanılabilir. Yine aynı şekilde hung yerine swing terimi kullanılarak da “top swing window”, “bottom swing window”, “side swing window” gibi tabirlerle pencere türleri ifade edilebilir. Bu durumda da kenardan menteşeli sistemleri anlamamız gerekiyor.
Açıkçası vasistas da bir tür kanatlı penceredir ve farklı isimlendirmeleri teknik olarak çok farklı olduklarından değil kullanım yerleri aynı olmadığından farklılık göstermektedir.

Işıklık

ingilizcesi: Skylight

Çatılardaki pencerelere ışıklık denir.

ışıklık
ışıklık

KENAR ORTASI EKSENLİ

Pivot

ingilizcesi: Pivot

Pivot açılım pencerelerde eksen kenarlardan birinde değil yan kenarların yada alt ve üst kenarların ortasında olur. Pivot yani eksen düşeyde ise düşey pivot, yatay ise yatay pivot adını alır.

pivot pencere
pivot pencere

SÜRME

Giyotin Pencere (Düşey Sürme Pencere)

ingilizcesi: Vertical Slider (Sash Window), Single Hung / Double Hung

Amerika’da çok tercih edilen açılım türüdür. Çift açılım pencerelerin bu tipteki pencerelere göre daha rahat silinebilmesi ve daha iyi ısı yalıtımı sağlamaları giyotin pencerelerin bir dezavantajı sayılabilir. Ancak yerine göre gerekli olabilmektedir. Giyotin pencere ihtiyacınız varsa tıklayınız.

Vela Sürme

ingilizcesi: Horizontal Slider

Kıl fitillerin (fırça conta) kullanıldığı basit sürme sistemidir. Tek raylı yada çok raylı uygulanabilir. Fırça conta yani kıl fitil asla EPDM conta kadar iyi yalıtım sağlayamaz. Bu sürmelerde EPDM conta kullanılamaz çünkü EPDM’lerin plastik yada metal çerçeve ile öpüştüğü durumda kanadı yana hareket ettiremezsiniz. Bu yüzden kıl fitil kullanılır ve bu yüzden de su, ses ve ısı izolasyonu diğer sürmelere göre oldukça kötüdür.

Paralel Sürme (Çek Sür) Pencereler ve Kapılar

ingilizcesi: Tilt and Slide Windows and Doors

Volkswagen (vosvos, vosvagen) sürme olarak bilinir. Volkswagen minibüslerin sürme kapılarından gelir bu isim. (Almanca ismi olarak düşünmeyin. Bir Alman muhtemelen Volkswagen sürme dediğinizde ne dediğinizi anlamaz.) Hem pencerelerde hem de kapılarda kullanılabilir. Yukarıda vela sürmeyi anlatırken bahsettiğim üzere paralel sürme daha iyi ısı, ses ve su izolasyonu sağladığı için tercih edilir.

paralel sürme
paralel sürme

Katlanır Pencere / Kapı

ingilizcesi: Folding (Bi-fold) Window / Door

katlanır kapı
katlanır kapı

Doğrudan geçişi sağlayan bir kapı ile kombine edilmiş katlanır kapılardan oluşur. Katlandığında tüm kanatlar birbirlerine paralel olarak bir tarafta toplanır. Eşikli yada eşiksiz yapılabilir. Aslında son derece fonksiyonel olan katlanır kapılar özellikle sigara yasakları ve bazen de ruhsatla ilgili sebeplerden pratikte çok daha fazla ilgi görebilmiştir. Mekanı istendiğinde kapalı istendiğinde de sonuna kadar açık hale getirebilmeye müsait olduğundan artık çokça görmeye başladık. Katlanır pencereler ve kapılar en üst düzeyde açıklık sağlarlar.

KAPI AÇILIM ŞEKİLLERİ

Kaldır Sür Kapı

ingilizcesi: Lift and Slide Doors

Kaldır Sür açılım mekanizması Türkiye’de ilk Alman aksesuar firmaları tarafından tanıtıldığı için Almanca Kaldır-Sür anlamına gelen Hebe-Schiebe adı bu kapıları tanımlamada yaygın olarak kullanılır. Kaldır sür sistemler sadece kapılarda kullanılır. Ağır kapılarda rijid bir kilitleme ve kolay bir sürme imkanı sağlar. Kanat, hebe-schiebe aksesuarın bir parçası olan özel, uzun bir kol vasıtası ile kaldırıldığı için bu sürmelerde basit sürmelerde görülen kıl fitiller yerine epdm fitiller kullanılabilmektedir. Kanadı kol vasıtası ile indirip kaldırarak EPDM fitili rahatlıkla kasayla öpüştürebilirsiniz ve tam temas sağlandığı için de ısı yalıtımı doğal olarak çok iyi olabilmektedir.

kaldır-sür kapı

Döner Kapı

ingilizcesi: revolving door

Döner kapı, yoğun yaya trafiği olan binaların girişlerinde trafik akışını stabilize eder ve iklim kontrolüne yardımcı olur.

Döner kapılar iki, üç veya dört kanatlı olarak uygulanabilir.

El ile kuvvet uygulayarak dönmesi sağlanan döner kapılar olduğu gibi temas halinde güvenlik amacıyla duran, fotoselli döner kapılar sıkça karşımıza çıkmaktadır.

döner kapı

Çarpma Kapı

ingilizcesi: swinging door / swing door / flip flap door

Red Kit kapı desek özetlemiş oluruz sanırım.  Çarpma kapı, özel menteşi vasıtası ile hem içe hem dışa doğru açılır. İki yönde de iterek açılabildiği, kendi kendine kapandığı ve bu sayede de iklim kontrolü sağladığı için kendine has kullanım alanları vardır. Soğutma odaları kapıları ve hastanelerde bazı kapılar için akla ilk gelen kapı çarpma kapı olmaktadır. Teknolojiyle birlikte bir ölçüde fotoselli sürme kapıların çarpma kapılardan rol çaldığını söyleyebiliriz.

çarpma kapı

Otomatik Kapı ve Kepenk

ingilizcesi: Rolling Shutter Door

PENCERE ŞEKİLLERİ

Pencereler açılım tiplerine göre olduğu gibi geometrilerine (şekillerine) göre de isimlendirilirler. Bu isimlendirmelerden bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.

Kemerli Pencereler

ingilizcesi: Arched Windows

kemerli pencere

Gotik Pencereler

ingilizcesi: Gothic Windows

Yüksek Pencere (Kilise Penceresi)

ingilizcesi: Clerestory

Yüksek pencereler mahremiyeti korurken günışığından faydalanmayı sağlar

Cumba (Çıkma Pencereler)

ingilizcesi: Bay Window

Cumba italyanca “gibbo” teriminden gelir. Genelde yan yana 3 çerçevenin eğimli olduğu pencere türü. Binanın duvarından dışa doğru bir çıkma meydana getirirler. Yandaki resimde cumba çıkma pencereye bir örnek görüyorsunuz.

cumba
cumba

Kavisli Cumba (Kavisli Çıkma Pencereler)

ingilizcesi: Bow Window

Binanın duvarından dışa doğru bir çıkma meydana getirir. En az 4 çerçevenin eğimli olarak yayı andırır şekilde yanyana geldiği pencere türüdür, pencerelerin birbirleri ile olan açısı 10 civarında olup bir yay görünümü verirler. Aşağıdaki resimde kavisli cumba çıkma pencereye bir örnek görüyorsunuz.

Panjurlu Pencere

ingilizcesi: Louvered Window

Direk günışığı ve yağmuru içeri almazken içeri hava girmesini olanak sağlayan pencere çeşididir.

Fransız Pencere

ingilizcesi: French Window

Fransız pencereler yerden tavana yüksek pencereler, dolayısıyla da kapıları isimlendirmede kullanılan bir tabirdir. Fransız balkon tabir ettiğimiz ufak balkonlara açılabilirler. Amaç balkonun kullanılabilirliğinden çok kapı yüksekliğinde içe açılır bir pencerenin avantajına sahip olmaktır.